Μεσογειακή δίαιτα: Όχι και τόσο αθώα όσο φαίνεται

[Θανάσης Αποστόλου]

Μεσογειακή δίαιτα: Όχι και τόσο αθώα όσο φαίνεται



Στο ίντερνετ θα βρείτε πλήθος άρθρων για την “τεράστια αξία” της μεσογειακής διατροφής ως εργαλείο υγείας και αδυνατίσματος. Μάλιστα διαβάζω συχνά ότι η επιτυχία της στηρίζεται “στην αυξημένη ποσότητα δημητριακών που περιέχει και στον περιορισμό του κρέατος” Νομίζω ότι πρόκειται για παρανόηση και θα αναφέρω γιατί.

Καταρχήν δεν είναι και τόσο θαυματουργή στο αδυνάτισμα όσο διαφημίζεται. Πολλές από τις γυναίκες της μεσογείου, από 40 και πάνω είναι παχύσαρκες. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ψωμί, τα γλυκά και τις πίτες της μεσογειακής δίαιτας. Στους άνδρες επίσης παρατηρείται παχυσαρκία, αλλά σε χαμηλότερο ποσοστό. Σίγουρα οι μεσογειακοί δεν είναι παχύσαρκοι όπως πχ. οι Αμερικάνοι, αλλά απ' την άλλη δε μπορείς να πεις ότι είναι το πρότυπο για αδυνάτισμα. Μην μπλέκουμε όμως την υγεία και τη γερή καρδιά με το αδυνάτισμα, γιατί στο τελευταίο οι μεσογειακοί δεν είναι πρωταθλητές. Παρά τις προσπάθειες διαφόρων επιστημόνων να χαρακτηρίσουν τη κρητική δίαιτα ως “κυρίως χορτοφαγική”, πρόκειται για δίαιτα με καθημερινή παρουσία ζωικών τροφών. Αν ψάχνετε την αιτία στη χορτοφαγική διατροφή, μάλλον πρέπει να αναθεωρήσετε.

Ας δούμε όμως γιατί τα καταφέρνουν τόσο καλά στην υγεία και αρκετά καλά στο αδυνάτισμα οι κρητικοί και οι άλλοι μεσογειακοί λαοί. Παρακάτω θα απαριθμήσω τους λόγους των καλών αποτελεσμάτων της μεσογειακής δίαιτας, που ΔΕΝ είναι τα πολλά δημητριακά ολικής άλεσης όπως πιστεύεται.

Πλεονεκτήματα μεσογειακής δίαιτας

- Καλύτερο κρέας. Το κρέας συχνά είναι πραγματικά grass-fed, δηλαδή ζώα που βόσκουν χορτάρι και άλλες άγριες φυτικές τροφές και όχι δημητριακά, όπως τα ζώα βιομηχανικής εκτροφής. Ο κρητικός δε θα πάει να αγοράσει το συσκευασμένο βοδινό του σουπερμάρκετ, όπως οι περισσότεροι Άγγλοι, Γερμανοί, αλλά θα πάρει ντόπιο αρνί ή γίδα από τον χασάπη ή θα φάει τα ίδια κρέατα στην ταβέρνα. Τα ζώα βρίσκονται σε κίνηση, τρώνε ό,τι καλύτερο, έχουν ποιοτικό λίπος πλούσιο σε Ω3, σε αντίθεση με το βιομηχανικό κρέας που είναι πλούσιο σε Ω6. Είτε σε μικρή είτε σε μεγάλη ποσότητα, το κρέας στην Κρήτη είναι θεμέλιο υγείας.

- Καλύτερα γαλακτοκομικά. Για τους ίδιους λόγους, τα πλούσια σε λίπος γίδινο και το πρόβειο γάλα είναι ασύγκριτα ανώτερα σε αξία σε σχέση με το βιομηχανικό γάλα ακινητοποιημένων αγελάδων που τρώνε δημητριακά. Τα γαλακτοκομικά είναι σημαντική κατηγορία τροφίμων με μεγάλο ποσοστό συμμετοχής στις θερμίδες του διαιτολογίου. Το λίπος τους περιέχει σημαντικές λιποδιαλυτές βιταμίνες και είναι αντιορεξιογόνο. Ας μην ξεχνάμε ότι μεσογειακός λαός είναι και οι Γάλλοι, που τρώνε τεράστιες ποσότητες λίπους. Τα τυριά τους έχουν 48% ζωικά λιπαρά, που όμως λόγω της περιεκτικότητας τους στη δυσεύρετη βιταμίνη Κ2, πιθανότατα βοηθούν στην καρδιαγγειακή υγεία.

- Ψάρια και θαλασσινά. Οι μεσογειακοί ως θαλάσσιοι λαοί έχουν στη διατροφή τους περισσότερα και φρεσκότερα ψάρια, που ως γνωστόν συμβάλλουν στην καλή υγεία. Δε θα δείτε τόσο συχνά “ψαροταβέρνες” σε άλλες χώρες...

- Καλύτερα πουλερικά και αυγά. Λόγω κλίματος, πιθανόν φτώχειας αλλά και παραδόσεων, στη Μεσόγειο συνηθίζεται πολύ περισσότερο η σπιτική εκτροφή κοτόπουλων. Όσοι έχετε φάει σπιτική κότα ή κοκόρι γνωρίζετε ότι δεν έχει καμία σχέση με τα βιομηχανοποιημένα πουλερικά. Πρόκειται σχεδόν για άλλο ζώο. Το ίδιο και τα αυγά.

- Καφές. Ο καφές που καταναλώνεται είναι κυρίως ελληνικός με λίγη ζάχαρη και το κυριότερο, σε μικρό φλιτζανάκι. Αν συγκρίνετε αυτό με τις μεγάλες κούπες επεξεργασμένους καφέδες, γεμάτους ζάχαρη, θα διαπιστώσετε ότι ο τρόπος κατανάλωσης του καφέ πιθανόν να βάζει ένα μικρό λιθαράκι στην καλύτερη υγεία των Κρητικών.

- Όσπρια. Η συχνή τους κατανάλωση και η παραδοσιακή τους ετοιμασία (μούλιασμα κλπ) δίνει πλεονέκτημα έναντι άλλων διαιτολογίων που τα περιέχουν σε συνήθως σε μικρότερη ποσότητα.

- Φρούτα και λαχανικά. Είναι άριστης ποιότητας λόγω κλίματος και μεγάλης σημασίας τροφή για την καθημερινή αποτοξίνωση και τη λήψη φυτοχημικών με εκπληκτικές ιδιότητες, όπως πχ. το λυκοπένιο από τις ντομάτες. Στην εποχή που έγιναν οι μελέτες στους κρητικούς, σχεδόν κάθε σπίτι είχε μπαξέ, περιβόλι, στο οποίο η λίπανση γινόταν από την κοπριά των γιδοπροβάτων και όχι από χημικά. Τόσο διαδεδομένη κατανάλωση σπιτικών βιολογικών φρούτων και λαχανικών δε θα βρείτε εύκολα σε άλλα μέρη του κόσμου. Πχ. ρίξτε μία ματιά σε έναν αγγλικό ή γερμανικό κήπο. Απλά δε διαθέτουν το κλίμα για να μας συναγωνιστούν.

- Υγιεινότερα γλυκά. Μεγάλο μέρος των γλυκών στην Ελλάδα είναι φυτικά, με μόνο ζάχαρη, χωρίς την προσθήκη λίπους, όπως πχ. νεράντζι, βύσσινο, σύκο κλπ και όπως λένε, είναι τα γλυκά “του κουταλιού” πράγμα που υπονοεί ότι καταναλώνονται σε μικρή ποσότητα και συνήθως ως επιδόρπιο, στοιχείο που τα καθιστά λιγότερο βλαπτικά. Από την άλλη, τα στρούντελ, τα κέικ και οι τούρτες και οι τάρτες που βλέπουμε σε βόρειους λαούς σε μεγαλύτερη ποσότητα απ' ότι στην Ελλάδα, έχουν τον άκρως βλαπτικό συνδυασμό πολλής ζάχαρης με πολύ λίπος, πράγμα που οδηγεί σε παχυσαρκία. Δεν είναι κακό το λίπος, κακός είναι ο συνδυασμός του με πολλή ζάχαρη. Τα γλυκά του κουταλιού καταναλώνονται ευκολότερα με μέτρο, απ' ότι ο συνδυασμός λίπους ζάχαρης, ο οποίος συχνά οδηγεί σε βουλιμικά ξεσπάσματα.

- Οι αμαθείς αποφεύγουν λάθη της ημιμαθών. Εμείς οι ασχολούμενοι με θέματα υγείας, μάθαμε ότι οι αρτηρίες βουλώνουν από το λίπος κι έτσι βγάλαμε το απλοϊκό συμπέρασμα ότι πρέπει να κόψουμε το λίπος και να αυξήσουμε τις φυτικές τροφές, με πρώτη και καλύτερη, το ψωμί. Έλα όμως που το ψωμί και γενικά το αλεύρι και η (επίσης φυτική) ζάχαρη, συμβάλλει περισσότερο από κάθε τι στην καρδιοπάθεια, όπως δείχνουν τελευταίες μελέτες.. Ο κρητικός, ως "αμαθής", στηρίχθηκε στην όρεξή του, τη διαίσθηση και τη συσσωρευμένη γνώση των προηγούμενων γενεών, οπότε καταναλώνει άφοβα προϊόντα με πλήρη λιπαρά, αποφεύγει επεξεργασμένες, εξευγενισμένες τροφές σε πολύχρωμες συσκευασίες του σουπερμάρκετ, αποφεύγει μπισκότα και γλυκίσματα, αποφεύγει (ορθώς) ακόμα και τα προϊόντα διαίτης και κάθε τι που γράφει ότι “είναι υγιεινό”. Τρώει μόνο πραγματικές πλήρεις τροφές.

Εμείς οι ημιμαθείς αποφεύγουμε τον ήλιο με κάθε κόστος για να μην πάθουμε καρκίνο στο δέρμα, ενώ ο κρητικός και ο Ικαριώτης ακολουθεί τη διαίσθησή του και δουλεύει με τις ώρες στον ήλιο. Τελευταία μάθαμε ότι η έκθεση στον ήλιο χωρίς εγκαύματα είναι άκρως ωφέλιμη και ότι για κάθε καρκίνο που δημιουργεί αποτρέπει άλλους 20...

- καθαρός αέρας, ιδανικό κλίμα, ήλιος, κίνηση και περπάτημα, έλλειψη στρες. Όλα αυτά χωρίς να είναι ζητήματα διατροφής, είναι καίριας σημασίας για την υγεία και  το υγιές σώμα.




Η σκοτεινή πλευρά της μεσογειακής διατροφής...

Με τόσα πλεονεκτήματα που αναφέραμε και στο πιο ευλογημένο ηλιόλουστο μέρος του κόσμου με το καλύτερο κλίμα για ανθρώπινη διαβίωση, θα έπρεπε οι Κρητικοί να έχουν σιδερένια υγεία, λεπτά δυνατά κορμιά και μακροβιότητα ακόμη μεγαλύτερη από αυτή που παρουσιάζουν. Η επίδοση της μεσογειακής διατροφής είναι θαυμαστή, αλλά θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή. Τι είναι αυτό που την εμποδίζει να είναι ο απόλυτος πρωταθλητής κόσμου;

Το σταρένιο αλεύρι, και συγκεκριμένα τα ψωμιά και οι πίτες, που έχουν εδραιωμένη θέση στο διαιτολόγιο. Τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι το μοντέρνο σιτάρι έχει πολλά προβλήματα που δεν υπήρχαν στον πρόγονό του που καταναλωνόταν πριν από χιλιάδες χρόνια. Το θέμα είναι τεράστιο για να αναλυθεί εδώ, απλώς αναφέρω ότι το μοντέρνο σιτάρι, συμβάλλει στην καρδιοπάθεια και στην παχυσαρκία. Αυτή είναι και η εξήγηση που αρκετές από τις γιαγιάδες της Κρήτης είναι παχύσαρκες και κάποιοι από τους άνδρες τους έχουν μία μεγάλη στρογγυλή κοιλιά, παρόλο που ζουν στο πιο τέλειο μέρος που μπορεί να ζήσει κανείς για αδυνάτισμα, υγεία, μακροζωία.

Παρερμηνεία της μεσογειακής διατροφής. Διάφοροι ειδικοί προκειμένου να ερμηνεύσουν τα καλά αποτελέσματα της μεσογειακής δίαιτας υποστηρίζουν ότι αυτά οφείλονται στον περιορισμό του κρέατος και την αύξηση των δημητριακών, δηλαδή του ψωμιού, αφού αυτό έχει τη μερίδα του λέοντος στα δημητριακά. Όμως τα προϊόντα σταρένιου αλευριού είναι το μεγάλο μειονέκτημα της μεσογειακής δίαιτας. .

Επίσης αμφισβητώ ότι οι κρητικοί και άλλοι λαοί τρώνε κρέας μόνο μία φορά την εβδομάδα, όπως συχνά αναφέρεται, αφού σχεδόν σε κάθε γιορτή, σύναξη, έξοδο υπάρχει κρέας. Αυστηρή νηστεία από κρέας για 3 μήνες κάθε χρόνο τηρείται περισσότερο από τις γυναίκες ίσως γι αυτό είναι και πιο παχύσαρκες από τους άνδρες, παρόλο που δεν καταναλώνουν το πολύ αλκοόλ που καταναλώνουν οι άνδρες.

Συμπέρασμα.

Υιοθετήστε την μεσογειακή διατροφή, αλλά αφαιρέστε τα “παραδοσιακά” γλυκά (εκτός από τα κουταλιού σε περιορισμένη ποσότητα), τα ψωμιά και τις κάθε λογής πίτες, αντικαθιστώντας τα με ό,τι άλλο θέλετε σε απεριόριστη ποσότητα (πχ. ζωικά προϊόντα, όσπρια, ρύζι, λαχανικά κλπ) και θα έχετε μία διατροφή ανώτερη από κάθε άλλο σύστημα που έχει εφαρμοστεί μαζικά από την ανθρωπότητα.

Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγω διαφέρει από τη σύσταση για “αύξηση των δημητριακών ολικής άλεσης” και την “μείωση των ζωικών προϊόντων” που ακούμε συχνά, από όσους επικαλούνται την μεσογειακή διατροφή. Επίσης θέλω να τονίσω ότι οι παραδοσιακές συνταγές δεν είναι πάντα καλές για υγεία και αδυνάτισμα, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τα γλυκά, τις πίτες και το αλκοόλ (πχ. τσίπουρο).

Φυσικά όλα τα παραπάνω αφορούν έναν τρόπο ζωής που κοντεύει να εκλείψει, αφού οι σημερινοί νέοι έχουν εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό την μεσογειακή διατροφή, όχι για κάτι ακόμα καλύτερο όπως προτείνω παραπάνω, αλλά για χάρη των ξενόφερτων βλαβερών διατροφικών συνηθειών. Για παράδειγμα ένα σύγχρονο ελληνικό σουπερμάρκετ, καθώς και οι αγορές των πελατών του, ελάχιστα πλέον διαφέρει από τις αντίστοιχες του υπόλοιπου δυτικού κόσμου.