Οι ενδείξεις και τα οφέλη της χαλάρωσης

[deimos]

Η χαλάρωση έχει ένδειξη σε πολλές καταστάσεις. Σύμφωνα με μια έρευνα του Eisenberg et al (1993) διαπιστώθηκε πως οι μέθοδοι χαλάρωσης χρησιμοποιήθηκαν σε καταστάσεις όπως: οσφυαλγία (20% των ασθενών), αρθρίτις (16% των ασθενών), αϋπνία (14% των ασθενών), διάστρεμμα/ υπερένταση μυών (13% των ασθενών), κεφαλαλγία (13% των ασθενών), υπέρταση (11% των ασθενών) γαστρεντερικά προβλήματα (10% των ασθενών), άγχος (10% των ασθενών), και κατάθλιψη (8% των ασθενών).

Από άλλες έρευνες εξήχθη το συμπέρασμα ότι η χαλάρωση είναι αποτελεσματική σε πολλές σωματικές και ψυχοσωματικές νόσους. Η Patel και οι οι συνεργάτες της (1985) αναφέρουν μια έρευνα σε 192 άτομα υψηλού κινδύνου για υπέρταση (καπνιστές και ύπαρξη υψηλής αρτηριακής πίεσης και συγκέντρωσης χοληστερόλης). Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: την ομάδα θεραπείας (99 άτομα) και την ομάδα ελέγχου (93 άτομα). Στην πρώτη έγινε θεραπεία που εστίαζε στην χαλάρωση και στην αλλαγή συμπεριφοράς, ενώ στη δεύτερη όχι. Η θεραπεία στην πρώτη ομάδα διαρκούσε 1 ώρα και γινόταν κάθε εβδομάδα για 8 εβδομάδες. Διαπιστώθηκε πως έπειτα από 8 εβδομάδες καθώς και 8 έτη μετά την έναρξη της θεραπείας τα άτομα της πρώτης ομάδας είχαν μεγάλη μείωση τόσο της συστολικής όσο και της διαστολικής πίεσης σε σχέση με τους ασθενείς της δεύτερης ομάδας. Συμπερασματικά, η χαλάρωση μέσω μπηχεβιοριστικής τεχνικής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία εκλογής για την μέτρια υπέρταση (Patel, 1981).

Τεχνικές χαλάρωσης, όπως αναπνευστικές ασκήσεις, χρησιμοποιούνται σε προγράμματα φυσικοθεραπείας σε μαιευτικές και γυναικολογικές μονάδες στις ΗΠΑ (Hulme et al, 1989). Σημαντική είναι και η αρωγή της χαλάρωσης σε ρευματοπαθείς. Σε μια μελέτη του Stenstrom και των συνεργατών του (1996) 27 ασθενείς με ρευματοπάθεια (82% με ρευματοειδή αρθρίτιδα, 11% με ψωριασική αρθρίτιδα και οι υπόλοιποι με άλλες ρευματοπάθειες) ακολούθησαν ένα 15λεπτο πρόγραμμα προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης με σωματικές και αναπνευστικές ασκήσεις. Bρέθηκε, πως η χαλάρωση βελτίωσε την ποιότητα ζωής των ασθενών (σε ότι αφορά την υγεία τους). Το πρόγραμμα γινόταν ως εξάσκηση στο σπίτι για 30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα για 3 μήνες (Stenstrom et al, 1996).

Από την άλλη μεριά, η χαλάρωση έχει ιδιαίτερη αξία σε ασθενείς με οσφυαλγία: με μειωμένο εύρος έκτασης της σπονδυλικής στήλης και του ισχίου και αποτυχία ανακούφισης τους με συντηρητική ή χειρουργική θεραπεία. Το συμπέρασμα αυτό έβγαλε ο Ingher (1989) σε μια έρευνα στην οποία έγινε θεραπεία στους παραπάνω ασθενείς με ασκήσεις χαλάρωσης του λαγονοψοϊτη από τον ίδιο τον ασθενή (με ισομετρικές συσπάσεις του μυ) και ερεθισμό των αντίστοιχων trigger point του λαγονοψοϊτη. Σημείωση: ο λαγονοψοϊτης ενδέχεται να είναι η αιτία του προβλήματος λόγω μυοπεριτοναϊκής διαταραχής του. Τελικά, τα άτομα αυτά έπειτα από την θεραπεία παρουσίασαν μείωση του πόνου, βελτίωση της έκτασης του ισχίου και της σπονδυλικής στήλης και επιστροφή στις προηγούμενες δραστηριότητες τους (Ingher, 1989).

Όταν υπάρχει πόνος, δημιουργείται ο φαύλος κύκλος: πόνος- μυϊκή τάση- άγχος, στον οποίο το ένα αυξάνει το άλλο. Τεχνικές που μειώνουν το άγχος ή τον μυϊκό τόνο έχουν ανακουφιστικά αποτελέσματα στον πόνο. Έρευνες του Sloman (1995) στο Sydney σε καρκινοπαθείς έδειξε πως θεραπεία χαλάρωσης για 2 εβδομάδες είχε ως συνέπεια σημαντική μείωση του πόνου. Η θεραπεία αυτή στηριζόταν σε χαλάρωση και συγκέντρωση σε φανταστικές εικόνες. Ο Sloman (1995), τονίζει πως η χαλάρωση μπορεί να γίνει παντού, χωρίς να προϋποθέτει αναγκαστικά ήσυχο και άνετο περιβάλλον.

Κεφάλαιο 3

Κεφάλαιο (3.1) Τεχνικές χαλάρωσης

Υπάρχουν αρκετές τεχνικές που αποσκοπούν στη χαλάρωση. Μια τέτοια τεχνική είναι η τεχνική Benson του Herbert Benson. Στην τεχνική αυτή το άτομο κάθεται σε μια άνετη θέση με κλειστά τα μάτια και χαλαρώνει βαθιά τους μυς του, αρχίζοντας από τα πόδια προς το πρόσωπο. (Benson, 1982). Το άτομο αναπνέει από τη μύτη και συγκεντρώνεται στην αναπνοή του. Καθώς αναπνέει λέει σιγά στον εαυτό του τη λέξη «ένα», για παράδειγμα: εισπνοή- εκπνοή- «ένα». Η διαδικασία αυτή γίνεται για 20 λεπτά. Για να ελέγξει την ώρα δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει ξυπνητήρι, αλλά μπορεί να ανοίξει τα μάτια του να κοιτάξει το ρολόι. Όταν τα 20 λεπτά περάσουν κάθεται ήσυχα για μερικά λεπτά. Είναι βασικό το άτομο να μην ανησυχεί αν δεν έχει πετύχει βαθιά χαλάρωση, αλλά να την αφήσει να έρθει «από μόνη της». Αν το άτομο έχει ενοχλητικές σκέψεις, πρέπει να τις αγνοήσει, να σκεφτεί- «καλά, εντάξει» και να συνεχίσει την επανάληψη της λέξεως «ένα». Η τεχνική γίνεται 1 ή 2 φορές την ημέρα, 2 ώρες μετά το φαγητό για να μην επηρεαστεί από την πέψη. (Benson, 1982).

Ενδιαφέρουσα είναι η τεχνική του Lascelles et al (1989) που στηρίζεται στις συνιστώσες:

α) Προοδευτική χαλάρωση στην οποία το άτομο κάθεται στην καρέκλα του στο γραφείο ή ξαπλώνει στο κρεβάτι του στο σπίτι.

β) Σύσπαση -χαλάρωση των μυών.

γ) «Μίνι» χαλάρωση για την πρόληψη της έντασης. Σε αυτή το άτομο παίρνει βαθιά αναπνοή, λέει από μέσα του: « - Θα χαλαρώσω στην εκπνοή» και κάνει εκπνοή. Η τεχνική επαναλαμβάνεται άλλες πέντε φορές.

δ) Θετική σκέψη: Το άτομο υιοθετεί το πρότυπο της θετικής σκέψης έναντι των αρνητικών σκέψεων.

ε) Εικόνες: Το άτομο φαντάζεται ότι ξεφλουδίζει ένα λεμόνι, το κόβει στη μέση, νιώθει στα δάκτυλά του το χυμό του λεμονιού να τρέχει, το μυρίζει και το δαγκώνει. Κατά την διάρκεια της σκέψης αυτής συμβαίνει έκκριση σιέλου! Η τεχνική αυτή εφαρμόστηκε σε έρευνα από θεραπευτή που ήταν ψυχολόγος, νοσοκόμα, ιατρός, κοινωνικός λειτουργός κτλ. (Lascelles et al, 1989).

Η πιο γνωστή και ριζοσπαστική τεχνική που προηγήθηκε των υπολοίπων της είναι η τεχνική του Jacobson (το 1938) της προοδευτικής μυϊκής χαλάρωσης. Οι ασθενείς στην τεχνική αυτή μαθαίνουν να χαλαρώνουν μυϊκές ομάδες, όπως αυτές που σχετίζονταν με την κεφαλαλγία τάσης (Kaplan, 1985). Στην τεχνική αυτή γίνεται προοδευτική χαλάρωση μέσω της σύσπασης μεγάλων μυϊκών ομάδων και της ακολουθούμενης χαλάρωσής τους (Montfrans et al, 1990). Επίσης, όταν τα άτομα αντιμετωπίζουν καταστάσεις έντασης στους μυς τους, εκπαιδεύονται στην χαλάρωσή τους. Η μέθοδος αυτή είναι ένας τύπος θεραπείας συμπεριφοράς και συγκεκριμένα τύπος της «συστηματικής απευαισθητοποίησης» (Kaplan, 1985).

Η τεχνική Patel στηρίζεται σε αναπνευστικές ασκήσεις, στην αυτοσυγκέντρωση και στη βαθιά μυϊκή χαλάρωση για 15 ως 20 λεπτά, 2 φορές την ημέρα (Patel et al 1985). Σε έρευνα του Patel et al (1981) η τεχνική αυτή χρησιμοποιήθηκε σε υπερτασικύς ως ομαδική συνεδρία των 6 ή 8 ατόμων για 1ώρα και συχνότητα 1 φορά την εβδομάδα για 8 εβδομάδες και ατομική πρακτική στο σπίτι 2 φορές την ημέρα. Στην έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκε και μηχάνημα biofeed back. Η μέθοδος είναι τροποποιημένη μπηχεβιοριστική θεραπεία (Patel et al, 1981). Επίσης, μεγάλη σημασία δίνει η μέθοδος αυτή στο να μαθαίνουν τα άτομα να χαλαρώνουν σε όλες τις δραστηριότητές της καθημερινής ζωής, όπως όταν κοιτάνε το ρολόι τους, όταν περιμένουν το κόκκινο φανάρι στο δρόμο, πριν σηκώσουν το τηλέφωνο κτλ. (Patel et al, 1985).

Σημαντική είναι και η τεχνική του Bowers. Η τεχνική αυτή (Bowers, 1990) περιλαμβάνει χαλάρωση των βασικών μυϊκών ομάδων και την διαδικασία κατά την οποία το άτομο φαντάζεται μια σκάλα και χαλαρώνει όλο και περισσότερο με το κατέβασμα κάθε σκαλοπατιού. Οι συνεδρίες διαρκούν 50 λεπτά και η μέθοδος μπορεί να γίνει από το άτομο και στο σπίτι του, καθημερινά (Bowers, 1990).

Ενδιαφέρουσα είναι η τεχνική, που αναφέρει ο Good (1995) ως χαλάρωση της γνάθου. Στην τεχνική αυτή το άτομο αφήνει την κάτω γνάθο να πέσει ελαφρά σαν να προσπαθεί να χασμουρηθεί. Η γλώσσα του «αναπαύεται» ακίνητη στο πυθμένα του στόματος και το άτομο αφήνει τα χείλια του να χαλαρώσουν. Στη συνέχεια αναπνέει σε 3 μέρη αργά και ρυθμικά: εισπνοή- εκπνοή και μεσοδιάστημα μέχρι την επόμενη εισπνοή (Good, 1995)

Οι τεχνικές χαλάρωσης είναι αποτελεσματικές σε διάφορα κλινικά συμπτώματα. O Human et al (1989) διαπίστωσε πως οι τεχνικές χαλάρωσης είχαν αποτέλεσμα στην υπέρταση, την κεφαλαλγία και την αϋπνία. Επίσης, ο Purkarich et al (1992) έκανε έρευνα σε 24 επιληπτικούς από τους οποίους οι 13 έκαναν συνεδρίες προοδευτικής χαλάρωσης, ενώ οι άλλοι 11 απλώς καθόντουσαν σε μια καρέκλα. Μετά από 6 μήνες το 29% των ασθενών που συμμετείχαν στη θεραπεία χαλάρωσης είχαν μείωση στη συχνότητα των επιληπτικών προσβολών (Puskarich et al, 1992).

Συμπερασματικά, οι τεχνικές που είναι περισσότερο αποτελεσματικές έχουν 3 χαρακτηριστικά: α)Εστίαση σε μια επαναλαμβανόμενη λέξη ή φράση ή πράξη. β) Παραμέληση των εφήμερων σκέψεων και γ) Μεθόδους μυϊκής χαλάρωσης (Good, 1995)